Tüm dünya, yeni koronavirüsle mücadeleye odaklanırken, bazı hükümetler gazetecilerin, küresel pandeminin etkisi hakkında haber yapmasını daha zor hale getiriyor. Romanya’da, hükümet herkese açık bilgilere erişimi ciddi şekilde kısıtlarken, iki araştırmacı gazeteci ülkede kullanılamaz haldeki yüz maskelerinin nasıl tedarik edildiğini izlemek için kimlik değiştirdi.
Yazan: ALIZA APPELBAUM
Çeviren: Sebla Küçük
Uluslararası Gazeteciler Merkezi (ICFJ), COVID-19 salgınıyla ilgili bir webinar serisi için gazetecileri sağlık uzmanları ve haber merkezi yöneticileriyle bir araya getiriyor. Bu seri, Uluslararası Gazeteciler Ağı (IJNet) ile birlikte yürütülen bir proje olan ICFJ Küresel Sağlık Krizi Habercilik Forumu kapsamında düzenleniyor.
Tüm dünya, yeni koronavirüsle mücadeleye odaklanırken, bazı hükümetler gazetecilerin, küresel pandeminin etkisi hakkında haber yapmasını daha zor hale getiriyor. Romanya’da, hükümet herkese açık bilgilere erişimi ciddi şekilde kısıtlarken, iki araştırmacı gazeteci ülkede kullanılamaz haldeki yüz maskelerinin nasıl tedarik edildiğini izlemek için kimlik değiştirdi.
İki gazeteci, Ana Poenariu ve Andrei Ciurcanu, ICFJ’nin Topluluk Etkileşim Direktörü Stella Roque ile konuşarak haber yapmak için nasıl kimlik değiştirdiklerini anlattı.
Ciurcanu, “Kimlik değiştirdiğiniz zaman gerçekten iyi bir oyuncu olmanız gerekiyor ve girdiğiniz yeni kimliğe gerçekten inanmanız gerekiyor” dedi. “Biz aslında gazeteciydik ama iş insanı olduğumuza gerçekten inanmıştık.”
Poenariu ve Ciurcanu, haberlerini yapmak için RISE Project Romania ve Organize Suç ve Yolsuzluk Haberleri Projesi (OCCRP) ile birlikte çalıştı.
Konuyu ilk araştırmaya başlamaları, Poenariu’nun bir hastanede çalışan arkadaşlarının ona maske ve diğer kişisel koruyucu ekipmanların fotoğrafını göndermesiyle oldu. Maskeler ve ekipmanlar sürekli parçalanıyordu ve kullanılabilir durumda değildi. Gazeteciler, sorunlu maskelerin izini sürerek bir Türk şirkete ulaştı. Şirketin, Romanya’da organize suç örgütleriyle işbirliği yaparak defolu maskeleri buraya ihraç ettiği ortaya çıktı.
Hükümetin yakın zamanda gazetecilere getirdiği kısıtlamalar, bu bilginin doğrulanmasını çok daha zorlaştırıyordu.
Poenariu, “Hükümetin yaptığı ilk işlerden biri, kriz durumu boyunca bilgiye erişimi sınırlamaktı” dedi. “Normalde, bilgi edinme talepleri 30 gün içinde yanıtlanır ancak pandeminin başlamasından bu yana bu süre 60 güne çıktı” diye ekledi.
Satışta yer alan yerel aktörleri tespit ettikten sonra, bunlardan birinin Başbakanlık ofisiyle bağlantısı olduğunu fark ettiler. Diğeri, hırsızlık, gasp ve adam kaçırmadan sabıkası olan, Romanyalı, tanınmış bir çeteciydi. Poenariu, Türk şirketle ilgili bir haber yayınlamalarının ardından, organize suç bağlantılarıyla ilgili bilgi vermek için ülkeden bazı muhbirlerin kendilerine ulaştığını söyledi. Kanıt bulabilmek için kimlik değiştirerek potansiyel maske alıcısı gibi davranmaya karar verdiler.
Romanyalı organize suç çetesiyle görüşme bir benzin istasyonunda gerçekleşecekti ve Ciurcanu, kendilerini önceden maske alıcısı olarak tanıttıklarını söyledi. Ciurcanu, iki kişi olarak kimlik değiştirmenin, bunu tek başına yapmaktan daha zorlu olabileceğini kabul etti ancak durumu iyi yönettiklerini çünkü birlikte iyi çalışma konusunda deneyimleri olduğunu ekledi.
Ciurcanu, “Benzin istasyonuna vardığımızda kiminle pazarlık edeceğimiz konusunda hiçbir fikrimiz yoktu” dedi. “Ama sektörde işlerin nasıl yürüdüğü gibi tüm konuları biliyorduk… Bu anlamda iş insanı gibi davrandığımız için son derece hazırlıklı olduğumuzu söyleyebiliriz. Pazarın nasıl geliştiğini biliyorduk. Ve nasıl pazarlık edeceğimizi biliyorduk. Ayrıca iki kişi olarak kılık değiştirmek gerçekten çok kolay oldu çünkü gerçekten iyi arkadaşız. O yüzden kimyamız çok iyi uyuştu.”
Ciurcanu toplantılar için pahalı bir otomobil kiralayarak rollerini nasıl canlandırdıklarını anlattı. Her zaman telefonlarında konum izleme özelliğini açık tutuyorlardı, böylece meslektaşları onların nerede olduğunu sürekli olarak görebiliyordu.
İki gazeteci de sık sık televizyona çıkıyordu. Romanya çok büyük bir ülke olmadığından, kolayca tanınabileceklerini kabul ediyorlar. Ancak Poenariu’ya göre mevcut durumun bir avantajı, toplantıya maskeyle katılmalarının normal olmasıydı. Bu sayede kimse onları tanımadı.
Poenariu ve Ciurcanu defolu maskelerle ilgili ilk haberi Nisan ayında yayınladı. Kimlik değiştirerek hazırladıkları devam haberi Temmuz ayının başında yayınlandı. O zamandan bu yana hükümet herhangi resmi bir adım atmadı.
Ciurcanu, “Bana sorarsanız, yetkililer Romanya’da bu olayın nasıl yaşandığını araştırmalıydı” dedi. “Maalesef, bugün bile Romanya’da bu olayın arkasındaki suçluları bulmak için bir yetkili kurum tarafından yürütülen büyük bir soruşturma benim bildiğim kadarıyla yok.”
Aliza Appelbaum ICFJ’de Program Direktörüdür.
Yazıdaki görsel Unsplash tarafından Andrei Terecoasă aracılığıyla CC lisansına tabidir.
