Yazan: GAELLE FAURE
Çeviren: Sebla Küçük
Bu hafta, gelecek Küresel Araştırmacı Gazetecilik Konferansı’nda konuşmacılardan biri olan, Perulu araştırmacı gazeteci Fabiola Torres ile konuştuk. Bir ICFJ Knight Fellow program üyesi olarak kısa süre önce, Latin Amerika’da sağlık sorunlarını araştıran sınır ötesi bir ağ olan Salud con Lupa (Sağlık Mercek Altında)’yı kurdu. Projenin amacı, veriye dayalı haberlere odaklanarak sağlıkla ilgili konularda artan yanlış bilgi yayılımına karşı mücadele etmek ve devletlerin başarısızlıklarını, özel kuruluşların güç suistimallerini ifşa etmek.
Salud con Lupa için ilk haber dizisinde Torres, Şili, Kolombiya ve Meksika’dan gazetecilerle birlikte çalışarak, gıda ve ilaç şirketlerinin, özellikle şirketlerdeki pozisyonlardan devletin sağlık kurumlarında kilit görevlere geçen yönetici atamalarıyla Latin Amerika hükümetlerini nasıl etkilediğini ortaya çıkardı.
Torres uzun süre sağlık haberlerine odaklandı. Lima’da kâr amacı gütmeyen bir haber kuruluşu olan OjoPúblico’nun kurucularındandı. Burada, ilaç şirketlerinin Latin Amerika’daki tekellerini güçlendirmek için kullandığı yöntemlere ışık tutan, çok uluslu bir araştırma dizi olan The Big Pharma Project‘e öncülük etti.
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorisyumu (ICIJ) üyesi olan Torres aynı zamanda bozuk tıbbi cihazların Peru’ya nasıl gönderildiğini araştıran Implant Files projesinde çalıştı. Torres, günümüzde en sevdiği araçlarla ilgili şunları söyledi:
OpenRefine
Tüm verilerimi temizlemek ve düzenlemek için OpenRefine kullanıyorum. Veriyle çalışırken ilk adımım bu oluyor. Örneğin, OjoPúblico’nun Cuidados Intensivos projesinde verileri temizlemek için OpenRefine kullandım. Projede, okurların hangi sağlık çalışanlarının ve kuruluşlarının ceza ödediğini veya yanlış uygulamadan yargılandığını görmesi için bir araç oluşturduk. Başlangıçta verilere baktığımızda, şirket isimlerinin genellikle farklı şekillerde ve farklı harflerle yazıldığını gördük. Bu nedenle bunu temizlemek için OpenRefine kullandık. Aynı zamanda kod adlarını ve numaraları eşleştirmek için bu aracı kullandık. Bu sayede ismi farklı görünen bazı şirketlerin aslında aynı şirket olduğunu gördük.
The Cuidados Intensivos projesinin web sitesi. Ekran görüntüsü
Datawrapper
Datawrapper görselleştirme oluşturmayı sağlayan basit bir araç. Her tür grafiği veya haritayı oluşturabilirsiniz. Bunlar içeriğe gömülebilir olduğundan etkileşime duyarlı ve internette güzel görünüyor. Web sitenizin tasarımına uygun fontları ve renkleri seçebiliyorsunuz. Ve en önemlisi, büyük miktarda veriyi işleyebiliyor.
Datawrapper’ı, The Water Lords araştırmasında çalışırken görselleştirme oluşturmak için kullandım. Peru’nun güneyindeki Ica bölgesinde toprak altındaki su kaynaklarını yasa dışı kuyular açarak, olağan dışı yasal düzenlemeler çıkararak ve devletin denetçilerinin çalışmalarını engelleyerek tüketen bir grup tarım ihracatçısını görselleştirdim. Ekibim, yasa dışı kuyuları tespit etmek için, dünyanın en büyük kuşkonmaz üretim yerlerinden biri olan ancak yakında su kıtlığı olacağı tahmin edilen ve açılan kuyuların neredeyse yarısının kayıtsız olduğu Villacurí’de bir drone uçurdu.
Peru’da Implant Files projesindeki haberler için görselleştirmeleri de Datawrapper ile oluşturdum. FDA’den [ABD Gıda ve İlaç İdaresi], Datasur servisinden [Datasur hakkında daha fazla bilgi aşağıda verilmiştir] ve yerel Digemid kayıtlarından alınan verileri kullanarak ABD’den Peru’ya gönderilen bozuk tıbbi cihazları takip ettik. ABD’de geri çağrılan ve daha sonra uyarılara rağmen bizim ülkemiz tarafından ithal edilen bir grup tıbbi cihaz tespit ettik. Ardından okurlarımızın hangi tipte tıbbi cihazların Peru’ya ulaştırıldığını ve bunları hangi şirketlerin ürettiğini görmesi için verileri görselleştirdik. Ayrıca en bozuk cihazları ihraç eden şirketleri göstermek için şirketleri belli bir sıraya göre listeledik.
Datawrapper’da görselleştirmeleri hazırladık ve ardından bilgisayar programcımızın yardımıyla daha gelişmiş bir versiyonunu oluşturduk.
Ekran görüntüsü
Linkurious
Linkurious’u ilk kez Panama Papers araştırması için, ICIJ tarafından OjoPúblico’daki ekibimize erişim izni verildiği zaman kullandım. Farklı kişi ve kurumlar arasındaki bağlantıları araştırmanızı sağlayan çok güçlü bir araç. ICIJ, Panama Papers ile ilgili büyük bir belge veri tabanı oluşturmuştu. Biz, Linkurious ile bir şirket için arama yapıyorduk ve program, o şirketin bütün ilişkilerini gösteren büyük bir grafik oluşturuyordu. Grafiğe tıklayarak her tür bağlantıyı ortaya çıkarabiliyorduk. Şirketler hakkında elinizde çok miktarda bilgi varsa – belgeler, e-postalar, fotoğraflar – bunların içinden aradıklarınızı ayırmak zor olabilir ancak Linkurious sayesinde hepsini bir yerde görebildik ve belgeler arasında kolayca gezinebildik.
Linkurious’u ayrıca Paradise Papers için kullandık. Program sayesinde, Novartis ilaç şirketinin, başta düşündüğümüzden çok daha fazla sayıda bağlı şirketi olduğunu keşfettik.
Novartis’in bağlı şirketleri. Ekran görüntüsü
MedsPaL
MedsPaL “Tıbbi Patentler ve Ruhsatlar” veri tabanı anlamına geliyor. Bu platform, gelişmekte olan ve geçiş döneminde olan ülkelerde, HIV ve hepatit C aşısı gibi hayat kurtaran ilaçların paten ve ruhsatlandırma durumuyla ilgili bilgiler paylaşıyor.
Bu çok faydalı çünkü bu bilgiler, Peru gibi, devlet kurumlarının veya sağlık kuruluşlarının verilerini paylaşmak istemediği belli ülkelerde kolayca bulunmuyor. MedsPaL’da anahtar kelimeyle, ülke veya ürün adıyla arama yapabilir ve ülkenizin verilerini tüm dünyadan verilerle kolayca karşılaştırabilirsiniz.
The Big Pharma Projesinde çalıştığım sırada, farklı ülkelerde HIV ilaçlarının ruhsatlarını araştırmak için MedsPaL kullandık. Peru’da tekel olan Atazanavir adlı bir ilaç var ve hükümetin yasal yolları kullanarak bu ilacın patentini kaldırması gerektiği konusunda bir tartışma vardı. Şili ve Bolivya gibi patenti kaldıran diğer ülkelerle kendi durumumuzu kıyaslayabildik. Bu ülkelerde artık HIV tedavisinin maliyeti çok daha düşük.
[Resim içi metinler:
Select a product to display related patent or license information per country directly on the map: Bir ürün seçerek ilgili paten veya ruhsat bilgilerini ülkelere göre harita üzerinde görebilirsiniz.
Share This Search: Bu Aramayı Paylaş
Clear Search: Aramayı Temizle
Highlight countries: Ülkeleri vurgulu göster
With at least one patent granted/filed: En az bir patent verilmiş/başvurusu yapılmış ülkeler
With at least one compound patent granted/filed: En az bir bileşik patenti verilmiş/başvurusu yapılmış ülkeler
Included in license(s): Ruhsatta/ruhsatlarda yer alan ülkeler
PATENTS: PATENTLER
with at least one patent filed but none granted: en az bir patent başvurusu yapılmış ama patent verilmemiş ülkeler
with at least one patent granted: en az bir patent verilmiş ülkeler]
DIME
Latin Amerika’da uygun fiyatlı ilaçlara ulaşmak çok büyük bir sorun. Bu sorunu araştırmak için tavsiyem DIME. Bu platform Latin Amerika’daki sekiz ülkede ilaçların fiyatlarını takip ediyor. Ülkelerin ne miktarda ilaç aldığı, devletin ilacı şirketten hangi fiyattan aldığı, asgari ve azami fiyatlar, ruhsat durumu, vb. gibi her türlü bilgiyi bulmanızı sağlıyor.
The Big Pharma Project için DIME sayesinde, sağlık sigortası olmayan bir kişinin farklı tedaviler için ne kadar ödemesi gerekeceğini hesapladık.
Datasur
Datasur ücretli bir hizmet. Burada, Latin Amerika ülkelerindeki ithalat ve ihracat bilgilerini görebiliyor ve Excel formatında indirebiliyorsunuz. Implant Files projesinde Peru’daki tıbbi cihaz ithalatını takip ettiğimiz dönemde bu çok işimize yaradı. Cihazı hangi şirketin ürettiği, ülkemize hangi yılda ithal edildiği ve hangi şirketin aracılık ettiği gibi, ihtiyacımız olan tüm bilgilere ulaşabildik. Şu anda, Salud con Lupa’daki meslektaşlarımla birlikte, Venezuela’da ilaç ithalatını araştırmak ve ülkedeki insani kriz sırasında bundan en fazla kimlerin kâr ettiğini ortaya çıkarmak için Datasur’u kullanıyoruz.
Request a Woman Scientist
Bu araç ismiyle müsemma (Kadın Bilim İnsanı Bul). Salud con Lupa’da, genellikle tıbbi konulardaki bilgileri teyit etmemiz gerekiyor. Bu nedenle dünyanın her yerinden o konuyla ilgili en spesifik bilgiye sahip uzmanlara ulaşmaya çalışıyoruz. Bu platformda ülkelere, alanlara, ilgi alanlarına ve unvana göre arama yapabiliyorsunuz.
[Resim içi metinler:
Request a Woman Scientist: Bir Bilim Kadını Bul
Country: Ülke
All: Tümü
State/Province: Eyalet/Vilayet
All: Tümü
City: Şehir
All: Tümü
Interest Filter: İlgi Alanı Filtresi
N/A: Geçersiz
Discipline Filter: Çalışma Alanı Filtresi
N/A: Geçersiz
Underrepresented Minority?: Yetersiz temsil edilen azınlık?
Keywords: Anahtar Kelimeler]
Bu yazı aslen Küresel Araştırmacı Gazetecilik Ağı’nda yayınlanmıştır. Yazarın izniyle IJNet’te yeniden yayınlanmıştır.
Gaelle Faure GIJN’de yardımcı editördür. Geçmişte France 24’te çalışmış ve burada toplumsal haber yapma ve doğrulama alanında uzmanlaşmıştır. Aynı zamanda News Deeply’de editör ve Time dergisinde muhabir olarak çalışmıştır.
Fabiola Torres Lima, Peru’da yaşamaktadır ve ICFJ Knight Fellow programı üyesidir.
Yazıdaki görsel Unsplash tarafından Christopher Gower aracılığıyla CC lisansına tabidir.
